Temat: Inne rośliny Beskidu Małego
Wraz z krokusami i przebiśniegami pojawią się niebawem w BM i nie tylko bardzo urokliwe roślinki – zawilce gajowe (Anemone nemorosa L.) i zawilce żółte (Anemone ranunculoides L.) . Często te dwa gatunki tworzą mieszańce o bladożółtych kwiatach. Całe łany kwitnących zawilców spotykamy najczęściej w zacienionych, wilgotnych lasach mieszanych, liściastych, nadrzecznych zagajnikach łęgowych , grądach , zarówno na niżu jak i w górach . Kwitną zazwyczaj od marca do maja.
foto: nena
Zawilec należy do rodziny jaskrowatych , dlatego podobnie jak wszystkie jaskrowate zawiera trujące glikozydy i jest rośliną trującą. A jak trująca to i zazwyczaj lecznicza . I tak też jest z zawilcami. Starożytni Rzymianie zbierali kwitnące zawilce i uważali je za talizman chroniący ich przed wszystkimi chorobami. Świeże rośliny lub ich sok stosowano przy bólu zębów, chorobach skóry, reumatyzmie, do oczyszczania ran, przy zapaleniu oskrzeli. Roślina miała również zastosowanie w weterynarii . Nazwa łacińska pochodzi od greckiego słowa anemon , które oznacza „wiatr”. Dlatego często nasze babcie mówią na te kwiaty anemony. Prawdopodobnie nazwa ta związana jest z charakterystyczną cechą kwiatów tych roślin, które są bardzo delikatne. W czasie wiatru bardzo łatwo opadają im listki okwiatu. Przez to często uznawane są za symbol nietrwałości. Z tego też powodu nie ma sensu podczas spacerów zrywać ich do bukietu, ponieważ do domu przyniesiemy najprawdopodobniej zwiędnięte i opadnięte rośliny. Z powyżej opisaną cechą wiążą się także inne nazwy tej roślinki np.: róża wiatrowa, wietrznica, wietrznik, albo całkiem inne, nawet bardzo dziwaczne: dzbanuszki wiosenne, koperek, zawiłek, koziadrzyść, niestrętek . Zawilce to nie tylko dziko rosnące rośliny ale również ozdoba naszych ogrodów. Istnieje bowiem szereg odmian ogrodowych o różnych kolorach.
foto: ferdynans
Zawilec gajowy to kwiat przedwiośnia. Roślinka nie jest wysoka (do 20 cm). Posiada trzy liście dłoniastodzielne lub dłoniastosieczne. Na łodyżce wyrasta jeden biały, bądź u zawilca żółtego często dwa żółte, od spodu nieowłosione lub lekko owłosione kwiaty, które przeważnie mają u białego 6, rzadziej 7 lub 8 listków okwiatu, a u żółtego 5-6 . Spód listków okwiatu bywa często różowawo zabarwiony. Podobnie jak to miało miejsce u przebiśniegów, również u zawilców obserwujemy termonastie i nyktynastie (ruchy roślin spowodowane zmianą temperatury i nastaniem dnia i nocy). Z nastaniem zmroku i oziębieniem kwiaty się zamykają i schylają swoje główki, a wraz z ociepleniem i wschodem słońca rozchylają. Kwiaty zawilców nie maja miodników, ale są dosyć bogate w pyłek. Zapylane są przez owady, głównie bzygi i pszczoły.
foto: ferdynans
W BM zawilec gajowy jest bardzo popularny. Rzadziej spotykany jest zawilec żółty. Oba gatunki nie są objęte ochroną. Występują jednak na terenie Polski gatunki podlegające ochronie . Jednym z nich jest np. zawilec wielkokwiatowy zwany również leśnym (Anemone sylvestris L.) . Pokrojem jest podobny do gajowego, ale znacznie wyższy i ma dosyć duże , delikatnie pachnące kwiaty o średnicy 4- 7 cm.