Podział etnograficzny góralszczyzny w Beskidzie Małym

- zasięg Górali Babiogórskich i Kliszczaków w Beskidzie Małym , w ich rozwoju historycznym, na podstawie źródeł z XIX i XX wieku

Różnice- tak oczywiście były w gwarze, głównie w stroju( głównie męskim). Obecnie różnice bardzo mocno się zacierają, widoczne są jeszcze w zespołach prezentujących regionalny folklor.

różnice w obszyciu przyporów w męskich spodniach:
zielona parzenica babiogórska:

"skromne"obszycia przyporów żywieckich:

Hm. Określenie granic etnicznych nie jest takie proste. Wielu rysowało palcem po mapie nie zaglądając nawet do wsi beskidzkich. Muszę tu wyjaśnić, że mieszkańcy wsi takich jak: Gilowice, Ślemień, Rychwałd, Łękawica, (Kocoń a nawet Las - choć to wieś zarębna) nie ubierali się po góralsku. Mieli nawet swoją specyficzną gwarę. Gwarę ślemieńską spisał w XIX wieku Stefan Ramułt (twórca pierwszego słownika kaszubskiego). Ten słownik gwarowy zatytułowany "Gwara ślemieńska" został wydany w 1930 r. w Poznaniu już po śmierci autora. Inne źródła jak rękopis Surmianki z pocz. XX wieku, który opisuje ubiór mieszkańców parafii Ślemień jest tutaj ważnym źródłem do etnografii tego terenu (Muzeum Etnogr. w Krakowie). Tradycje te reprezentuje zespół Dolanie z Gilowic, z którego zdjęć znalezionych w necie korzystam. A tak z relacji dziadków i pradziadków  to nigdy nie chodzili w w kierpcach i białych portkach.

Strój męski z doliny Łękawki:

Strój kobiecy:

Hm.Zygmo i tak i nie. Tzw. Dolan opisał Jan Gąsiorek z Gilowic, z którym nie do końca-lub wcale -nie zgadzają się z jego opiniami etnografofie badajacy nasze tereny. Co do dziadków i pradziadków( czyli początek XX wieku), to i owszem w tym okresie juz nie chodzono po góralsku-patrz opis-"Północna granica góralszczyzny w Beskidzie Małym". Zaś wszystkie źródła z XIX wieku ( m.in:Pol, Szchnaider, Janota pochodzący z tąd , bo z Kęt)- a więc z okresu tzw. jeszcze "żywej" góralszczyzny- przedstawiają ww. wsi jako typowo góralskie.  Granica zasięgu ubioru góralskiego noszonego na codzień, na naszym terenie, zaczeła się cofać z północnych skłonów Beskidu Małego na południe już w drugiej połowie XIX wieku, do Szczyrku, Lipowej, Jeleśni, Lachowic. A co do ubiorów noszonych np. w Łękawicy- to Roman Reinfuss podaje tą wieś jako przykład występowania na tym terenie PORTEK WAŁASKICH- a więc odzienia typowo góralskiego!.

Ostatnio edytowany przez harnaś wołoski (2011-12-26 22:22:20)

Nie do końca zgodzę się z Tobą Harnasiu. Trzeba zwrócić uwagę na tło historyczne. Pierwsze wsie w dolinach zostały lokowane na prawie niemieckim w I poł. XIV wieku (Rychwałd, Gilowice, Łękawica, Ślemień, Krzeszów) ale także Mucharz jako najstarsza parafia z XIII w. (Ciekawe skąd tak wcześnie Wołosi nadali nazwę Mucharzowi?). Fala pasterzy wołoskich zawitała w nasze tereny później. Oto w XVI wieku powstają nowe wsie zarębne. Pytanie jest na ile wsie w dolinach przejęły kulturę pasterzy?

Gilowice
Ze wsi w dolinach wymienionych przeze mnie wcześniej można ustalić strój dla 2 poł XIX wieku. Mówią o tym wymienione przeze mnie źródła. Poza tym przed wojną kierownik szkoły w Gilowicach Władysław Latkiewicz zbierając materiały do Monografii Gilowic napisał, że ostatnia kobieta, która ubierała się po staremu (wiązała czuby) zmarła na początku XX wieku. Stąd wnioskuję, że był to strój kobiecy w 2 poł. XIX w. taki jak opisała go Surmianka. Tak też w słowniku gwary ślemieńskiej pisanym w 2 poł. XIX w. są wymienione elementy stroju męskiego - np. westki (kamizelki) czerwone i turkusowe.
Być może wcześniej był u nas noszony strój góralski? Jednak musiało to być bardzo dawno. Dzisiaj już nikt tego nie pamięta - jedynie jest kupowany w celach komercyjnych . Próba odszukania starych strojów gilowskich i rekonstrukcja s została podjęta w latach 60-tych przez członków zespołu Gilowianka. Wtedy to okazało się już, że gilowianie nie ubierali się po góralsku.

Pierwsza próba rekonstrukcji stroju Gilowian (1963 rok):

Istotnie Reinfuss zaznaczył na mapce Łękawicę, lecz nie zaznaczył, czy to odzienie z góry Łękawicy , czy z dołu? Oba Kocierze, Łysina, Okrajnik - to już wsie góralskie. Mogło tu dojść do przemieszczenia, zmiany miejsca zamieszkania i co nie oznacza, że tak właśnie się ubierano.

Zastanawia mnie jeszcze gdzie się zapodziała księga sądowa państwa ślemieńskiego, skoro zachowała się księga państwa żywieckiego i suskiego?

Ostatnio edytowany przez Zygmo (2011-12-28 20:46:12)

Gooral z tymi muszelkami w Szczyrku, to bardzo ciekawa sprawa, nie wiedziałem o tym wczesniej

potwierdzenie wpływów babiogórskich w Suchej Beskidzkiej.
Regionalny zespół-"ZIEMIA SUSKA"  w portkach babiogórskich-charakterystyczna zielona parzenica: