1

Temat: Natura 2000 Beskid Mały - PLH240023

Natura 2000 to program utworzenia w krajach Unii Europejskiej wspólnego systemu obszarów objętych ochroną przyrody. Podstawą dla tego programu są dwie unijne dyrektywy: Dyrektywa Ptasia i Dyrektywa Siedliskowa (Habitatowa). Celem programu jest zachowanie określonych typów siedlisk przyrodniczych oraz gatunków, które uważa się za cenne i zagrożone w skali całej Europy. Wspólne działanie na rzecz zachowania dziedzictwa przyrodniczego Europy w oparciu o jednolite prawo ma na celu optymalizację kosztów i spotęgowanie korzystnych dla środowiska efektów. Jednolite prawo powinno ułatwić współdziałanie wielu instytucji zajmujących się ochroną przyrody stale i tych dla których jest to działanie oboczne. Zadanie i cel rangi europejskiej powinno łatwiej uzyskać powszechną akceptację społeczną, tym bardziej że poszczególne kraje członkowskie są zobowiązane do zachowania na obszarach wchodzących w skład sieci Natura 2000 walorów chronionych w stanie nie pogorszonym, co wcale nie musi wykluczać ich gospodarczego wykorzystania.

Polska zobowiązała się do wyznaczenia na swoim terytorium sieci Natura 2000 w Traktacie ateńskim z 16 kwietnia 2003 r., stanowiącym podstawę prawną przystąpienia Polski i dziewięciu innych krajów europejskich do Unii Europejskiej. Przepisy unijne stanowiące podstawę dla tworzenia sieci Natura 2000 zostały wprowadzone do polskiego prawa wraz z opublikowaniem ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody.

Ciekawostką może być informacja, że przygotowania do wprowadzenia sieci Natura 2000 w Polsce rozpoczęły się już w końcu lat 90. Sporządzone zostały wówczas wstępne analizy zasobów siedlisk i gatunków wymagających ochrony w sieci. Prowadzone były także negocjacje na temat uzupełnienia przepisów unijnych o siedliska i gatunki wymagające ochrony w Polsce, a nieobecne w krajach starej UE i w konsekwencji też nie objęte ochroną ówczesnego prawa unijnego. W działaniach tych uczestniczyli przede wszystkim naukowcy z Instytutu Ochrony Przyrody PAN z Krakowa i urzędnicy Ministerstwa Środowiska.

W obszarze Natura 2000 znalazł się również obszar związany z Beskidem Małym

Kod obszaru: PLH240023

Forma ochrony w ramach sieci Natura 2000: specjalny obszar ochrony siedlisk (Dyrektywa Siedliskowa)

Obszar biogeograficzny: kontynentalny

Powierzchnia: 7186,2 ha

Status formalny: Obszar zatwierdzony Decyzją Komisji Europejskiej


Opis przyrodniczy: Omawiany obszar położony jest w masywie Beskidu Małego, w paśmie Magurki Wilkowickiej i grupie Łamanej Skały. Pasmo Beskidu Małego w całości podlega prawnej ochronie jako Park Krajobrazowy Beskidu Małego (o powierzchni 25770 ha), wchodzący w skład Zespołu Parków Krajobrazowych Województwa Śląskiego.
Ostoja Beskid Mały jest stosunkowo rozległym obszarem, zajmuje bowiem powierzchnię ponad siedmiu tysięcy hektarów. Na tym terenie, zbudowanym głównie z piaskowców – skał dość twardych i odpornych na wietrzenie, powierzchniowo dominują zbiorowiska leśne (w przeważającej części typu dolnoreglowego). Występują również zbiorowiska łąkowe, zajmujące już znacznie mniejszą część powierzchni oraz sporadycznie zbiorowiska torfowiskowe, ziołoroślowe i naskalne.
Obszar ten charakteryzuje się urozmaiconą rzeźbą terenu, gęstą siecią rzeczną wraz ze sporą liczbą źródeł oraz dużymi deniwelacjami terenu (przekraczające 500 m). Układ dolin jest koncentryczny, grzbiety i szczyty skalne zaokrąglone, a stoki dość strome (nachylenie przekracza czasem 30 stopni). Występują małe jaskinie, schrony, baszty i ostańce skalne. Wybudowane na rzece Soła trzy zapory (w Czańcu, Tresnej i Porąbce) tworzą tzw. Kaskadę Soły.
Na obszarze stwierdzono obecność czternastu siedlisk przyrodniczych z załącznika I Dyrektywy Siedliskowej, w tym: kompleks kwaśnych buczyn górskich (jest to największy i najlepiej wykształcony kompleks tego typu w Karpatach), zespoły świerczyny górnoreglowej (występującej na krańcach zasięgu geograficznego), jaworzyny miesięcznicowej, świerczyny na torfie. Ostoja jest ponadto miejscem występowania dwóch gatunków mchów z załącznika II Dyrektywy Siedliskowej: widłozębu zielonego oraz bezlistu okrywowego (z tym że stanowisko bezlistu okrywowego, bardzo rzadkiego, wymaga potwierdzenia).
Na obszarze znajdują się trzy rezerwaty przyrody: Madohora (gmina Ślemień - województwo śląskie, powiat żywiecki i gmina Andrychów – województwo małopolskie, powiat wadowicki), Szeroka w Beskidzie Małym (gmina Łękawica – województwo śląskie, powiat żywiecki) oraz Zasolnica (gmina Porąbka, województwo śląskie, powiat bielskie). W ten sposób ochroną objęte zostały obszary szczególnie cenne, przede wszystkim fragmenty drzewostanów o charakterze naturalnym.
Rezerwat „Madohora” utworzony w 1960 r. na obszarze 71,38 ha w celu zachowania naturalnych zespołów leśnych, występujących na różnych siedliskach oraz licznych wychodni skalnych w rejonie szczytu Łamanej Skały (drugiego co do wysokości szczytu w Beskidzie małym - 929 m npm). Wyodrębniono tu 5 zbiorowisk leśnych i 4 ziołoroślowe. Sporą część areału pokrywa kwaśna buczyna górska, jest tu też żyzna buczyna karpacka i dolonoreglowy bór jodłowo-świerkowy. Ciekawostką obserwowaną na szczycie łamanej Skały jest występowanie na tej wysokości zbiorowiska przypominającego świerczynę górnego regla. Roślinność typowa dla buczyn ledwie tu wegetuje na kamienistej, kwaśnej glebie. Oprócz sztucznie sadzonych świerków obserwuje się kępy nisko ugałęzionych samosiewów świerkowych, odpornych na niekorzystne warunku klimatyczne. Rosną tu też jodły, brzozy, wierzby i jarzębiny. Długie zaleganie śniegu dodatkowo sprawia, że runo jest ubogie, obficie występują mszaki. Jest tounikalne dolnoreglowe zbiorowisko kwaśnej buczyny ze znacznym udziałem świerka. W rezerwacie występuje na swym najbardziej na północ wysuniętym stanowisku rzeżucha trójlistkowa. Ze zwierząt spotkać tu można: jelenia, sarnę, dzika, kunę leśną , borsuka, 3 gatunki ryjówek, a także głuszca. Wychodnie skalne tworzą ściany i ambony do 12 m wysokości i 50 m długości. Budują je gruboziarniste piaskowce i zlepieńce z warstw istebiańskich dolnych
Rezerwat „Szeroka w Beskidzie Małym” utworzony w 1960 r. na obszarze 52 ha dla ochrony starego lasu bukowo-jodłowego – niektóre drzewa przekraczają wiekiem 200 lat. Dominuje tu żyzna buczyna karpacka oraz kwaśna buczyna górska. Charakterystycznymi gatunkami są żywiec gruczołowaty, przytulina (marzanka) wonna, wilczomlecz migdałolistny, szczawik zajęczy. Są to tzw. geofity (rośliny ziemnopączkowe), które kwitną wiosną przed ulistnieniem drzew. Chronionymi gatunkami są: bluszcz pospolity, parzydło leśne, wawrzynek wilczełyko, śnieżyczka przebiśnieg. Zbiorowiska nieleśne reprezentują formy z pokrzywą zwyczajną, z turzycą okrągłolistną oraz lepiężnikiem białym. Spotkać tu można jelenie, sarny i dziki, a także 3 gatunki ryjówek, wiewiórki, kuny leśne, łasice i lisy, a z większych ptaków jastrzębie, krogulce, pustułki oraz jarząbki i gniazdujące tu podobno głuszce. Spośród owadów uwagę zwraca chroniony biegacz fioletowy.
Rezerwat „Zasolnica” utworzony w 1973 r. na obszarze 16,65 ha chroniący ponad stuletnią buczynę, w której oprócz buków spotyka się jodłę, jawor i wiąz górski. Znajdziemy tu 4  zbiorowiska leśne: największy obszar pokrywa żyzna buczyna karpacka z żywcem gruczołowatym i paprotnikiem Brouna, jest też zubożała buczyna karpacka z kostrzewą leśną i trzcinnikiem leśnym ,płaty kwaśnej buczyny górskiej z kosmatką gajową oraz grąd subkontynentalny, czyli las dębowo-grabowy z udziałem lipy.

Zagrożenia: Zagrożenia dla ostoi są głównie związane z działalnością człowieka: zanieczyszczenie powietrza, urbanizacja, rozwój infrastruktury turystycznej. Do potencjalnych zagrożeń zaliczyć można emisje przemysłowe o dalekim zasięgu, opadające w postaci kwaśnych deszczy. Zbyt duże natężenie ruchu turystycznego może stanowić również poważne zagrożenie dla ostoi.

Istniejące formy ochrony przyrody:
- Park Krajobrazowy Beskidu Małego - park krajobrazowy
- Madohora - rezerwat przyrody
- Szeroka w Beskidzie Małym - rezerwat przyrody
- Zasolnica - rezerwat przyrody
- 5 pomników przyrody - pomnik przyrody

Ważne dla Europy typy siedlisk przyrodniczych (z Zał. I Dyr. Siedliskowej), w tym siedliska priorytetowe (*):
- górskie i niżowe murawy bliźniczkowe (Nardion - płaty bogate florystycznie) *
- ziołorośla górskie (Adenostylion alliariae) i ziołorośla nadrzeczne (Convolvuletalia sepium)
- niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie (Arrhenatherion elatioris)
- torfowiska wysokie z roślinnością torfotwórczą (żywe) *
- torfowiska przejściowe i trzęsawiska (przeważnie z roślinnością z Scheuchzerio-Caricetea)
- górskie i nizinne torfowiska zasadowe o charakterze młak, turzycowisk i mechowisk
- ściany skalne i urwiska krzemianowe ze zbiorowiskami z Androsacion vandelii
- jaskinie nieudostępnione do zwiedzania
- kwaśne buczyny (Luzulo-Fagenion)
- żyzne buczyny (Dentario glandulosae-Fagenion, Galio odorati-Fagenion)
- grąd środkowoeuropejski i subkontynentalny (Galio-Carpinetum, Tilio-Carpinetum)
- jaworzyny i lasy klonowo-lipowe na stokach i zboczach (Tilio plathyphyllis-Acerion pseudoplatani) *
- bory i lasy bagienne (Vaccinio uliginosi-Betuletum pubescentis, Vaccinio uliginosi-Pinetum, Pino mugo-Sphagnetum, Sphagno girgensohnii-Piceetum i brzozowo-sosnowe bagienne lasy borealne) *
- łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum albo-fragilis, Populetum albae, Alnenion glutinoso-incanae, olsy żródliskowe) *
- górskie bory świerkowe (Piceion abietis część - zbiorowiska górskie)

Ważne dla Europy gatunki zwierząt (z Zał. II Dyr. Siedliskowej i z Zał. I Dyr. Ptasiej), w tym gatunki priorytetowe (*):
- kumak górski [płaz ]
- traszka karpacka [płaz ]
- nocek Bechsteina [ssak]
- nocek duży [ssak]
- nocek orzęsiony [ssak]
- podkowiec mały [ssak]
- wilk * [ssak]
- wydra [ssak]
- niedźwiedź brunatny * [ssak]

Ważne dla Europy gatunki roślin (z Zał. II Dyr. siedliskawej), w tym gatunki priorytetowe:
- bezlist okrywkowy
- widłoząb zielony

Instytucje, w których można uzyskać informacje o obszarze:
- Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Krakowie
- Małopolska Organizacja Turystyczna

Jednostki administracyjne:
- Bielsko-Biała (Bielsko-Biała, woj. śląskie)
- Kozy (bielski (śląskie), woj. śląskie)
- Porąbka (bielski (śląskie), woj. śląskie)
- Czernichów (żywiecki, woj. śląskie)
- Wilkowice (bielski (śląskie), woj. śląskie)
- Łodygowice (żywiecki, woj. śląskie)
- Łękawica (żywiecki, woj. śląskie)
- Andrychów (wadowicki, woj. małopolskie)
- Ślemień (żywiecki, woj. śląskie)
- Stryszawa (suski, woj. małopolskie)

Mapa obszaru chronionego Natura 2000
- część zachodnia
http://bacadom.republika.pl/natura2000zachod.jpg

- część wschodnia
http://bacadom.republika.pl/natura2000wschod.jpg


źródło:
- http://pl.wikipedia.org
- Instytu na rzecz Ekorozwoju
- Katalog Obszarów Natura 2000
- Radosław Truś: "Beskid Mały. Przewodnik"; Wydawnictwo Rewasz; Pruszków 2008

Ostatnio edytowany przez baca (2012-11-18 16:50:55)

----------------------------------------
Największą ozdobą naszego Beskidu [...] są jego urocze doliny. Wprawdzie dawno już straciły one charakter pierwotności i dzikości, [...] ale mimo wszystko nie są pozbawione swoistego wdzięku, chociaż wszędzie już widoczne są ślady rąk ludzkich.
- Jan Galicz

2

Odp: Natura 2000 Beskid Mały - PLH240023

Małe sprostowanie z mojej strony odnośnie Rezerwatu Madohora :  określenie  "...W rezerwacie występuje na swym najbardziej na północ wysuniętym stanowisku rzeżucha trójlistkowa." jest nieaktualne.
Madohora ma współrzędną pn  49 stopni  46 ' a rzeżucha występuje bardziej na północ na  Upalenisku  w Mucharzu a nawet na masywie Jaroszowickiej Góry (szerokość geograficzna pn. 49 stopni 50'19''

3

Odp: Natura 2000 Beskid Mały - PLH240023

ciekawe czemu nic nie jest wspomniane o rysiu, że jest ważny przyrodniczo?

4

Odp: Natura 2000 Beskid Mały - PLH240023

Widocznie u nas go nie stwierdzono na etapie składania wniosków o Naturę 2000

----------------------------------------
Największą ozdobą naszego Beskidu [...] są jego urocze doliny. Wprawdzie dawno już straciły one charakter pierwotności i dzikości, [...] ale mimo wszystko nie są pozbawione swoistego wdzięku, chociaż wszędzie już widoczne są ślady rąk ludzkich.
- Jan Galicz